Mediawijs.be

De meeste mensen zien en ervaren andere culturen en landen grotendeels tot zelfs exclusief via media. Maar zien en ervaren we die brede wereld ook in zijn geheel? Of zit ons venster op de wereld verstopt achter een gordijn?

Feit is dat ons beeld van de realiteit onvermijdelijk een selectief beeld is. Journalisten kunnen immers niet over alles berichten wat er in de wereld gebeurt of onze dagelijkse kranten zouden dikke turven zijn en Martine Tanghe zou vele overuren moeten draaien. Dit betekent dat onze nieuwsmedia een cruciale rol vervullen van zogenaamde gatekeepers, of letterlijk poort- of sluiswachters die het proces van informatieselectie controleren, geselecteerde informatie bewerken tot een mediaboodschap en het vervolgens via een bepaald kanaal doorgeven.

Nieuwswaarden

Ondanks een streven naar objectiviteit sluipt er een onvermijdelijke vertekening in dit proces wat meteen impliceert dat wij als nieuwsconsumenten een kritische positie moeten innemen en begrijpen dat ons dagelijks nieuwsaanbod slechts een fractie brengt van wat heeft plaatsgevonden. Het betreft bovendien een menselijke beslissing welke gebeurtenissen in een samenleving als relevant en nieuwswaardig beschouwd worden en zodoende de gates van de nieuwsselectie overleven. Maar waarop baseren journalisten zich om deze beslissing te nemen? Buikgevoel volgens de ene, druk van bovenaf volgens de andere en nieuwswaarden volgens academici. Doorheen de jaren is er reeds veel onderzoek gevoerd naar deze nieuwswaarden. Tot op vandaag wordt daarbij verwezen naar een belangrijke studie van Galtung en Ruge uit 1965. Zij somden twaalf factoren of eigenschappen van een gebeurtenis op die door de journalist als nieuwswaardig beschouwd worden zodat het finaal geselecteerd wordt. Deze gaan van omvang van de gebeurtenis, culturele nabijheid en relevantie, tot onverwachtheid, continuïteit, betrokkenheid van elitelanden of -personen, en het bevatten van slecht nieuws. De kans op selectie vergroot naarmate een bepaalde gebeurtenis aan meerdere factoren voldoet. Met andere woorden, rustige verkiezingen in een klein Zuid-Amerikaans of Afrikaans land naar keuze zullen niet snel door de mazen van het nieuwsnet glippen. Later werden nog verschillende nieuwswaarden aan het lijstje toegevoegd maar vaak zal verwezen worden naar relevantie, nabijheid, onvoorspelbaarheid en betrokkenheid van belangrijke landen als de meest bepalende criteria voor nieuwsselectie.

Van gatekeeper naar gatewatcher

Na de gates is het verhaal echter nog niet ten einde. Onderzoek stelt immers dat journalisten in het uitschrijven van hun finale krantenartikel of monteren van het nieuwsitem de neiging hebben om precies die nieuwsfactor in de schijnwerpers te plaatsen op basis waarvan ze in eerste instantie de gebeurtenis hebben geselecteerd. Een tweede vorm van selectie of vertekening van de realiteit dus, maar het is van belang om het onderscheid te maken met meer intentionele vormen van vertekening zoals propaganda of gemanipuleerde berichten. De vertekeningen waarvan hier sprake zijn, namelijk eerder onbewust, een gevolg van de specifieke productiecontext - zoals de heersende nieuwswaarden binnen een bepaalde mediaorganisatie – of betreffen vaak veralgemeningen, over- of onderrepresentaties en het gebruik van stereotypes.

Tot slot zien we tegenwoordig een variant van gatekeeping opduiken door de snelle opkomst van sociale media als Twitter en Facebook alsook van vele nieuwswebsites zoals Buzzfeed en Newsmonkey. In tegenstelling tot de traditionele vorm waar journalisten gebeurtenissen selecteren aan de hand van bepaalde nieuwscriteria, slaat gatewatching op de praktijk waarbij vooral nieuws gefilterd of geselecteerd wordt dat al reeds gepubliceerd werd door andere media. Nieuws dat kortom al eens de gates heeft overleefd. Gatewatchers zijn dus eerder nieuwsverzamelaars en niet zozeer nieuwsproducenten, maar deze nieuwe spelers stellen de klassieke nieuwsmedia wel voor grote uitdagingen. Eveneens rekening houdende met de huidige, schijnbaar oneindige stortvloed aan dagelijks nieuws heeft de journalist als gatekeeper vandaag bijgevolg meer dan ooit een cruciale taak om het kaf van het koren te scheiden en het publiek een klaar en helder venster op de wereld te bieden.
 

Referenties

• Bruns, A. (2005). Gatewatching: Collaborative online news production. New York: Peter Lang.
• Galtung J. & Ruge M.H. (1965). The structure of foreign news. Journal of Peace Research, 2 (1), 64-90.
• Joye, S., Heinrich, A. & Wöhlert, R. (2016). 50 years of Galtung and Ruge: Reflections on their model of news values and its relevance for the study of journalism and communication today.  CM: Communication and Media Journal, 11 (36), 5-28.
• Silverstone, R. (2007). Media and morality: On the rise of the Mediapolis. Cambridge: Polity Press.