Mediawijs.be

1 september 2020: code geel, alle kinderen mogen terug naar school. Opluchting, nervositeit, en heel veel aanpassingen in de scholen om dat te organiseren. Veel vragen blijven nog in de lucht hangen: wat als we naar code oranje of rood gaan? Staan we klaar voor het afstandsleren? En wat als de besmetting weer opflakkert en weer meer mensen thuis moeten blijven? Wacht … we spoelen even terug ...

18 maart 2020: het publieke leven in België wordt stilgelegd. Werk, administratie, bankzaken, aankopen, onderwijs, sociale contacten ... van de ene dag op de andere dag kunnen die nog bijna uitsluitend online. Veel Belgen deden al aan e-banken en online shoppen, en nu doen ze het nog meer. Massaal gaan we videobellen voor het werk, voor onze hobby-vereniging en om te aperitieven met vrienden en familie. Kleinkinderen schenken een tablet aan oma. Neven en nichten leggen ooms en tantes uit hoe ze al die apps moeten gebruiken. België digitaliseert versneld.

Maar dan komen de eerste stokken in de wielen: mensen die het internet nooit gebruiken moeten hun technische werkloosheid digitaal aanvragen, vaak zonder hulp. Een gigantische groep leerlingen blijkt thuis geen digitaal toestel en internetverbinding te hebben om digitale lessen te volgen. Secundaire scholen in Vlaanderen zullen uiteindelijk voor 18.000 leerlingen laptops aanvragen, maanden later zullen zo’n 2/3de daarvan toegekend zijn. Laaggeletterde en anderstalige ouders en leerlingen moeten hun informatie en leerkrachten uitsluitend nog vinden via Smartschool, en vinden die vaak niet. In woonzorgcentra, ziekenhuizen en voorzieningen in de jeugd- of gehandicaptenzorg blijkt er te weinig infrastructuur en kennis om bewoners en patiënten met hun familie op afstand contact te laten houden … En de openbare computerruimtes, basislessen digitale vaardigheden of consultaties van vrijwillige digidokters in bibliotheken en andere organisaties werden stopgezet. Voor de meerderheid van ons was die digitale samenleving een hele aanpassing.

Voor wie online niet aanwezig was, betekende die de facto een totale lockdown. En het gaat om meer mensen dan je zou denken, want in 2019 was de situatie zo:

- 40% van de Belgische bevolking had geen of lage digitale basisvaardigheden,

- 10% had geen toegang tot het internet thuis,

- circa 20% deed niet aan e-banking of online shoppen,

- meer dan 35% van de Belgen die een formulier bij de overheid moesten indienen, deed dat niet online,

- 5% van de lagere schoolkinderen in Vlaanderen beschikte thuis niet over een laptop, tablet of vaste computer, 3% ook niet over een smartphone,

- 13% van de jongeren in het secundair onderwijs in Vlaanderen gebruikte nooit een laptop, tablet of desktop.

Hoe lager je inkomen of je opleidingsniveau, hoe minder je online meekan: 30% van de Belgische huishoudens met een laag inkomen hebben geen internetverbinding thuis en 75% van de personen met een laag inkomen en een laag opleidingsniveau heeft geen of slechts lage digitale basisvaardigheden. Zonder hulp sluit hun digitale uitsluiting in de huidige omstandigheden hen nog meer uit dan anders.

Laptops en tablets werden in de voorbije noodtoestand in allerijl verzameld en verdeeld over scholen, voorzieningen en organisaties. Maar was dat het? Zijn nu alle schoolgaande kinderen en jongeren en alle digitaal kwetsbare Belgen mee? Verre van. Digitale inclusie is een werk van lange adem, die een plaats verdient in de relance, in een structureel beleid en in een voorbereiding voor mogelijke nieuwe lockdowns.

De Vlaamse Taskforce e-Inclusie stelde daarvoor 7 richtlijnen op.

1. Internettoegang en -verbinding is een basisvoorziening, net zoals water of elektriciteit, behandel die dan ook zo in het beleid en breid zeker het sociaal tarief hiervoor uit, zowel qua doelgroep, als qua invulling van de diensten die eronder vallen.
2. Zorg voor publieke ruimtes waar mensen, die thuis toch niet online kunnen, gratis kunnen gebruik maken van een computer en internet, en ondersteuning kunnen krijgen bij hun digitale problemen. Zorg ook daar voor een minimum fysieke dienstverlening, wanneer de besmettingscijfers opnieuw de lucht in gaan.
3. Zet in op digitale vaardigheden op maat van digitaal kwetsbare groepen. Werk hiervoor samen met organisaties die de nodige knowhow hebben en die groepen bereiken en maak ook werk van de digitale vaardigheden van begeleiders van kwetsbare groepen. En verlies niet uit het oog dat het om meer gaat dan om een computer te kunnen aanzetten. Is het goede of slechte informatie? Ga ik over de schreef als ik dit zo schrijf? Is dit een poging tot internetfraude? Ook dit moet je online herkennen en ermee kunnen omgaan.
4. Zorg ervoor dat mensen gratis ergens terecht kunnen met hun digitale hulpvragen. Dit kan in de vorm van een gratis telefoonnummer, chat, begeleiding aan huis, loket, enz.
5. Stimuleer een digitaal inclusiebeleid in overheden, instellingen, voorzieningen en scholen. Ga er niet vanuit dat hun inwoners, cliënten en leerlingen zomaar zelf kunnen zorgen voor hun digitale toegang en de knowhow hebben om die te gebruiken. Geef hen de middelen en ondersteuning om daar mee zorg voor te dragen.
6. Zorg voor toegankelijke en gebruiksvriendelijke online diensten en voorzie alternatieven voor wie er geen toegang toe heeft (fysieke loketten, een telefoonnummer, briefwisseling.)
7. En zorg nu eindelijk voor een domeinoverschrijdend gecoördineerd beleid voor digitale inclusie in Vlaanderen.

Deze brief werd opgesteld door de Taskforce e-inclusie. De Taskforce e-Inclusie is een samenwerkingsverband van lokale besturen, publieke instellingen en middenveldorganisaties, die al jarenlang werken aan kwetsbare groepen digitaal insluiten, zoals Mediawijs, imec-SMIT VUB, UC Leuven-Limburg, LINC, Digitaal.Talent@Gent, Link in de Kabel, Stad Antwerpen, Digidak, e-Inclusiewerking Kortrijk, VOCVO, VVSG, WeTechCare, MODEM, Digital Champion, Seniornet Vlaanderen, BEEGO, Federatie Centra voor Basiseducatie, iDROPS, Maks, Vormingplus Antwerpen, Departement Onderwijs …

Meer tips, tools en informatie op www.e-inclusie.be. De week van 7 september is de week van de geletterdheid. Ook hier is e-inclusie hét thema. Meer info vind je op www.ikbenmee.be.