Mediawijs.be

Voor bijna de helft van de Vlaamse jongeren is Facebook de belangrijkste nieuwsbron. Het herkennen van fake nieuws op deze sociaal netwerksite en in andere (sociale) media is voor de jongeren echter geen evidentie. Veelal vertrouwen ze op hun eigen persoonlijke logica, achtergrondkennis of intuïtie om de juistheid van een verhaal in te schatten. 

Dat blijkt uit een grootschalige survey van de opleidingen journalistiek en communicatiemanagement aan de Arteveldehogeschool Gent.  641 jongeren (151 BS0-studenten, 123 TSO-studenten, 108 ASO-studenten, 112 Hogeschoolstudenten en 147 universiteitsstudenten) tussen 15 en 24 jaar vulden tussen november 2017 en maart 2018 de survey volledig in. 

Facebook als ‘vluchtige’ nieuwsbron voor jongeren

• Ongeveer 77% van de Vlaamse jongeren zegt nieuws via Facebook te consumeren, nochtans is de sociaal netwerksite in se geen nieuwskanaal. Enkel televisienieuws (67,4%) komt in de buurt van Facebook. Andere kanalen zoals kranten (34,5%), radionieuws (46,2%), nieuwswebsites en apps (55,7%), Twitter (14,5%) of Google (18,4%) worden heel wat minder geraadpleegd. Voor 44,4% van de jongeren is Facebook het belangrijkste nieuwskanaal. Opmerkelijk is dat er hierbij weinig verschil is tussen lager- en hoger opgeleiden.
• Het nieuws dat op Facebook wordt aangeboden wordt eerder vluchtig ‘gesnackt’. Ongeveer de helft van de respondenten (47%) klikt een actuabericht op Facebook open, maar leest/bekijkt het slechts gedeeltelijk. 1/4de van de BSO-studenten (25,8%) klikt het bericht zelfs niet open en leest enkel de titel. 
• Voorts blijkt dat studenten vrij passief omgaan met actua op Facebook om. Ze delen bijna nooit (71%). Liken gebeurt iets frequenter, maar toch geeft 30% aan dit nooit te doen. 67,2% zegt nooit een reactie te plaatsen bij actua op Facebook en ook een link privé doorsturen gebeurt zelden (ongeveer 1/3 geeft aan dit eens per maand te doen). 

Fake nieuws weinig opgemerkt

• Lager opgeleiden hebben meer vertrouwen in Facebook en denken minder dan hoger opgeleiden dat fake nieuws via Facebook wordt verspreid. Het is echter opvallend dat ook hoger opgeleiden twijfelen aan de kennis die ze hebben over Facebook in het algemeen (bv. over algoritmes, filter bubble…) en fake nieuws in het bijzonder.
• Fake nieuws onderscheiden is voor alle studenten geen evidentie. Uit de vraag om zes nieuwsverhalen in te schatten als zijnde fake of juist, blijkt hoe moeilijk studenten het hebben om fake nieuwsberichten te herkennen. Een voorbeeld: het verhaal van de asielzoeker die verplegend personeel aanvalt in Gasthuisberg, schat 59,8% van de studenten correct in (zijnde fout). Rekening houdende met het feit dat dit nepnieuws in alle Vlaamse media is ontmaskerd en er uitvoerig is over bericht, zijn 2 op de 5 respondenten nog steeds niet op de hoogte dat dit fake nieuws betreft. Uit de cijfers blijkt bovendien dat slechts 3% van de bevraagde jongeren erin slaagt alle verhalen correct in te schatten. 
• Studenten geven aan dat ze vooral op hun persoonlijke logica, achtergrondkennis of intuïtie afgaan om de juistheid van een verhaal in te schatten (73,9%). Enkel de bron van het artikel wordt ook wel eens gecheckt (59,9%) alsook de kwaliteit van het verhaal (52,3%). 
• Daarnaast is het zo dat hoewel jongeren de verantwoordelijkheid voor het ontmaskeren van fake nieuws deels bij zichzelf leggen (gemiddelde score van 3,14 op 5-puntenschaal van helemaal niet akkoord tot helemaal akkoord), ze nog iets meer vinden dat Facebook ervoor moet zorgen dat de actua die ze verspreidt correct is (gemiddelde score van 3,14).

Lees het volledige rapport.