Mediawijs.be

Uitgangspunt van het auteursrecht is dat de maker van een werk (de auteur) het recht heeft te bepalen wat anderen wel en niet met zijn of haar werk mogen doen. In beginsel heeft alleen hij/zij het recht om het werk openbaar te maken of te publiceren, te kopiëren of na te maken, te vertalen, aan te passen of te bewerken, te verhuren of uit te lenen en de distributie of verspreiding van het originele werk of kopieën ervan aan het publiek toe te staan.

Het citaatrecht vormt één van de uitzonderingen op het auteursrecht. Citeren is het letterlijk overnemen van een gedeelte van een werk van een ander. 

Wanneer aan de volgende vereisten is voldaan, dan is geen toestemming van de auteur vereist voor het citeren van zijn/haar werk:

1. Doel: citeren mag alleen als dit gebeurt voor een bepaald doel. De Auteurswet noemt als geoorloofde doeleinden kritiek, polemiek (een schriftelijke discussie), recensie (van bijvoorbeeld een album of programma), onderwijs of in het kader van wetenschappelijke werkzaamheden (bijvoorbeeld het aanhalen van een eerder wetenschappelijk werk om je eigen onderzoek te onderbouwen).
2. Proportionaliteit: slechts een deel van het werk mag worden overgenomen en niet meer dan nodig voor het doel van het citaat. Het is moeilijk aan te geven hoeveel van het originele werk mag worden gebruikt. Er is geen vaste regel voor de omvang van een citaat. Dit verschilt van geval tot geval. Foto’s of werken van beeldende kunst mogen wel integraal worden gereproduceerd.
3. Bronvermelding: indien je iemand anders zijn werk citeert, dan dien je hierbij de naam van de auteur te vermelden.
4. Tot slot is het enkel toegestaan te citeren uit op geoorloofde wijze gepubliceerde werken.

Voldoe je niet aan deze vier vereisten, dan zal je toch toestemming aan de auteur van het werk moeten vragen om (een deel van) het werk te mogen gebruiken.

Deze voorwaarden gelden zowel voor beeld en geluid als tekst.

Informatief citaatrecht

Naast het algemeen citaatrecht is er ook een uitzondering voorzien voor verslaggeving over actuele gebeurtenissen, het informatief citaatrecht.

Op basis van de Auteurswet is het toegestaan korte fragmenten uit auteursrechtelijk beschermde werken, die op geoorloofde wijze openbaar zijn gemaakt, zonder toestemming van de auteur te laten horen of zien (te reproduceren en/of aan het publiek mee te delen), wanneer dit gebeurt met het oog op informatie én in een verslag over actuele gebeurtenissen.

Zo is het bijvoorbeeld toegestaan een standbeeld in beeld te brengen bij een verslag over de onthulling van dat standbeeld zonder toestemming van de beeldhouwer, mogen een of meer schilderijen uit de collectie worden getoond in het kader van een verslag van een tentoonstelling of mag achtergrondmuziek worden uitgezonden wanneer verslag wordt gedaan van een staatsbezoek van de Koning.

Ook hier dient telkens de bron, waaronder de naam van de auteur, te worden vermeld.

Deze uitzondering is bedoeld om de media snel te kunnen laten inspelen op actuele gebeurtenissen. De snelheid waarmee nieuwsfeiten moeten worden gebracht, laat immers niet toe dat de media voorafgaand de toestemming van de auteur verkrijgen.