Mediawijs.be

BBC en VRT zijn beide openbare omroepen met een opdracht inzake mediawijsheid. Doel is gebruikers te helpen in hun omgang met media en hen aan te moedigen om van een passieve consumptie naar een actieve deelname over te stappen. In de beginfase lag de nadruk op de toegang tot internet. Vandaag weten we dat het begrijpen en kunnen omgaan met media even belangrijk zijn. Dit om kritisch inzicht en vaardigheden te verwerven die noodzakelijk zijn om als actieve burger te participeren in een genetwerkte samenleving die steeds meer digitaal wordt.

Dit inzicht en vaardigheden zijn essentieel indien omroepen publiek willen blijven betrekken bij hun snel evoluerend digitaal aanbod en nieuwe online diensten. Uit BBC onderzoek[1] blijkt dat gebruikers het aanleren van nieuwe digitale vaardigheden vaak als ontmoedigend ervaren. Eén op drie verwacht hierbij hulp van derden. Dat we weigerachtig staan om nieuwe zaken uit te proberen tenzij we voelen dat we ze aankunnen, is niet ongewoon. Uit onderzoek blijkt dat vele mensen wel willen bijleren maar vaak niet weten hoe ze dit moeten aanpakken. Daarbij komt dat in een online omgeving de mogelijkheid tot controle en regulering vermindert. Gebruikers moeten dus leren om kritisch om te gaan met inhoud die niet altijd verifieerbaar is. Openbare omroepen zijn goed geplaatst om deze vaardigheden te helpen ontwikkelen.

BBC

De Britse openbare omroep zette in 2013 vier strategische doelstellingen inzake mediawijsheid uit[2]:

1. Samenwerken met partners om duidelijke boodschappen te brengen over de voordelen van nieuwe technologieën en het verwerven van digitale vaardigheden, en zo het vertrouwen te versterken bij nieuwe digitale mediagebruikers;

2. Het publiek helpen bij het verwerven van vaardigheden en het zelfvertrouwen nodig om beter inzicht te krijgen in de media, inclusief de manier waarop deze worden gemaakt, aangeboden en bekeken;

3. Ouders en kinderen helpen bij het begrijpen en beheren van de risico’s verbonden aan online activiteiten;

4. Het publiek aanmoedigen om creatief met digitale media aan de slag te gaan en zo bij te dragen tot het omroepaanbod en de participatie in de samenleving.

Om dit te realiseren voorziet de BBC een combinatie van redactioneel aanbod (‘werkstromen’), een online aanbodstrategie en samenwerken met interne en externe stakeholders.

1. De werkstromen ‘Get connected, Get smart, Get creative’:

• Get connected: hoe het meeste halen uit internet. Deze werkstroom biedt een brede waaier aan vaardigheden, van basis online toegang tot bijv. openbare diensten tot meer geavanceerde ervaringen via mobiel, tablets, TV en PC; met inbegrip van sociale media en catch-up diensten. Hiermee wil de omroep eveneens inzicht verschaffen in hoe media worden gemaakt, verworven en verspreid.
• Get smart: richt zich op het ontwikkelen van kennis en gedrag noodzakelijk voor een veilig, aangepast en effectief online gebruik. Dit gezamenlijk initiatief van BBC Radio 1, CBBC, BBC Learning en het Safer Internet Centre helpt o.m. jongeren bij het begrijpen en leren beheren van online risico's. Het omvat projecten zoals ‘News School Report, The Listening Project, Free Speech en The Lab’ die inzicht verstrekken in hoe media-inhoud wordt gemaakt, voorgesteld en bekeken.
• Get creative: wil helpen bij het ontwikkelen van creatieve en technische vaardigheden om media te maken en verspreiden. Wil bijdragen tot bewustmaking inzake het belang van auteursrecht en media-educatie. Het succesvolle project ‘Britain in a Day’[3] bewees dat 60% van de Britten vandaag online actief zijn, en dit van het eenvoudig delen van foto's tot het leiden van een online forum.

2. Online aanbodstrategie: de aanmaak en aanbod van specifieke content die het publiek moet helpen bij het verwerven van digitale vaardigheden. Ontworpen voor zowel zelfstudie als een onderdeel van meer formele leerprogramma's gefaciliteerd door derden. Het zijn interactieve spelletjes en quizzen, infographics, video's, apps en podcasts, die vrij deelbaar zijn en in te bedden in netwerken van derden.

3. Samenwerking: de BBC zet in op haar marketing- & redactioneel bereik om samen met partners zoals ‘Go on UK’ [4] relevante boodschappen te brengen over nieuwe technologieën en het verwerven van digitale vaardigheden. Deze aanpak ondersteunt de bredere leerstrategie van BBC Learning [5], BBC Connected[6], de partnerships met derden en het ontsluiten van het BBC-archief. Zo blijkt mediawijsheid cruciaal voor een beter begrip van het BBC ‘Journal of Record’[7], de online archiefcollectie van het BBC radio- & televisienieuws.

VRT

De VRT ontwikkelde in 2012 een actieplan mediawijsheid[8] dat zich inschrijft in het beleid van de Vlaamse overheid, en drie sporen volgt:

1. Aandacht voor mediawijsheid in het reguliere aanbod van radio, televisie en online. De VRT besteedt geregeld aandacht aan mediawijsheid in haar algemene programmering. Talrijke programma’s gaven informatie over de werking van de media en de mogelijkheden en risico’s van mediatoepassingen, zoals Volt (Eén), De zevende dag (Eén), Villa Vanthilt (Eén), Hautekiet (Radio 1) en De grootste helpdesk van Vlaanderen (Radio 2). Ook de Nieuwsdienst brengt regelmatig onderwerpen over mediawijsheid, zoals Panorama over privacy [9], Terzake over Twitter en vrije meningsuiting, Reyers Laat over het internet der dingen. VRT-TV bracht in 2013 een 1300-tal items die verband hebben met één of meerdere aspecten van mediawijsheid.

2. Specifiek aanbod voor de doelgroepen kinderen, jongeren en digitale inwijkelingen[10]. Kinderen: Ketnet brengt kinderen mediawijsheid bij via ‘De Max op Ketnet’. Dit online belevingsplatform en een webfilm tonen kinderen op een spannende en ludieke manier hoe een televisieuitzending tot stand komt. ‘Vet op het net’ was
een rubriek op Ketnet.be met (video)tips over veilig omgaan met het internet en sociale netwerken.
Ketnet creëerde tevens een veilige omgeving op ‘Ketnet.be’ waarin kinderen op een veilige manier leren om te gaan met de nieuwe media en sociale netwerken. Ketnet stelde zich daarbij op als coach en moderator en betrok ook de ouders hierbij.
Andere participatieve projecten voor kinderen waren de verhuizing van Ketnet naar OP 12, ‘Wie wordt wrapper’, de zoektocht naar een nieuwe Ketnet-presentator, de ‘Checklist 12’, de ‘Ketnet King Size’ second screen app, ‘Kids Lab’ en de ‘Buitenspeeldag’. Verder kunnen kinderen tijdens het dagelijkse liveprogramma zelf vragen stellen aan de Ketnet-studiogasten via de webcam. Ze worden aangezet om relevante en originele vragen te bedenken en deze goed te formuleren. De beste vragen komen aan bod in de studio. ‘Word zelf voetbalcommentator’: in het kader van een wedstrijd waarbij kinderen tickets konden winnen voor een wedstrijd van de Rode Duivels mochten kinderen zelf een fragment becommentariëren zoals een echte voetbalcommentator. Een Ketnet-reporter-app laat kinderen binnenkort toe om zelf reportages te maken en te tonen op ketnet.be (wordt uitgerold in 2014). Samengevat mag worden gesteld dat Ketnet tot de koplopers behoort inzake toepassing van mediawijsheid in Vlaanderen.

Jongeren: de VRT startte in mei 2013 met het project ‘Carte Blanche’ waarbij jongeren de kans krijgen om televisie ‘opnieuw uit te vinden’. Na een uitgebreide selectieronde en een intensief bootcamp ontwikkelden een groep jongeren onder begeleiding van ervaren coaches het concept ‘BOOST’, een nieuw jongerenprogramma dat OP12 én online wordt aangeboden [11]. Daarnaast waren er de participatieve projecten ‘Meeting The Audience’ (MNM), ‘Mash Up’ (Canvas) en ‘Radio Tomorrowland’ (Studio
Brussel).

Digitale inwijkelingen: ‘Iedereen veilig online’ ism Radio 2/De Grootste Helpdesk was een grootscheepse mobiliserende actie waarbij luisteraars gedurende een week vragen over veilig internet konden voorleggen aan een helpdesk van 20 experten. 700+ luisteraars werden telefonisch en/of online geholpen, à rato van kwartier per interventie. Antwoorden op vragen werden met bijgaande tips & tricks en informatie filmpjes toegankelijk gemaakt via een speciale site[12], waar ze raadpleegbaar blijven. Deze actie werd ontwikkeld met een breed panel van een 20-tal stakeholders die betrokken zijn bij online veiligheid.[13] ‘Internet, da’s pas handig’, de actie om senioren aan te zetten om online te gaan, werd ondersteund in de Radio 2-programma’s ‘De Madammen’, ‘De Volgelingen’ en op Radio 2-site.

3. Samenwerking met stakeholders inzake mediawijsheid. De VRT ontwikkelde samenwerkings-verbanden rond ‘urban radio’ met STRAK, de studentenradio van de KULeuven, en het REC Radiocentrum van de UGent. Tevens met INgebeeld.be, het platform voor mediawijsheid van onderwijs. Dit omvatte in 2012-13 drie trajecten rond een lerarenopleiding en een stageschool. De VRT stelde content ter beschikking voor ontsluiting op het portaal van Ingebeeld, zoals de reeksen ‘De Laatste Getuigen’, ‘Ten Oorlog’, de docu ‘Oorlogskinderen’, ‘Kleur in E-mineur’ en ‘Mijn Kunst is Top’. Medewerkers van Ingebeeld kregen een opleiding en toegang tot het VRT archief. Daarnaast organiseerden VRT en Ingebeeld een cocreatie sessie met een klas uit Heverlee en de redactie van het programma ‘Publiek Geheim’. Tot slot de infosessie ‘Ingebeeld@VRT’, een toonmoment van de samenwerking aan stakeholders van onderwijs en omroep.

Verder werkt de VRT nauw samen met Mediawijs.be, het Vlaamse kenniscentrum voor mediawijsheid. Dit bij het organiseren van events zoals ‘Vree wijs, mediawijs en de Jongeren Mediadag. Tevens bij de opbouw van een online kennisbank en het organiseren van workshops. Tot slot is de VRT partner in NELE, het digital leerplatform Nederlands leren voor anderstaligen van het Centrum voor Taalonderwijs van de KULeuven. Via toegang tot VRT actuamateriaal voorzien van een interactieve verrijkingslaag leren zij de Vlaamse samenleving en cultuur beter kennen en begrijpen.

Philippe Van Meerbeeck, beleidsadviseur VRT.