Mediawijs.be

De Digimeter is de jaarlijkse monitor van imec die onderzoek doet in Vlaanderen naar media en ICT: wat hebben we, wat doen we ermee en hoe voelen we ons daarbij?
Maar wat leert de Digimeter ons over mediawijsheid? Wij zochten het voor je uit!

Digitale media ‘are here to stay’: ze hebben een plaats verworven in ons dagelijks leven

• 98% van de Vlamingen heeft toegang tot digitale media. Ook de oudere (65+) bevolking.
• We kunnen niet meer zonder! En we zijn ons daar ook ten volle van bewust.
• De smartphone plakt - letterlijk en figuurlijk - aan ons lijf vanaf het moment dat we opstaan tot we gaan slapen.
• Toch gaan we op zoek naar manieren om een evenwicht te zoeken in ons gebruik.

Aantrekken en afstoten

We hebben een haat/liefde relatie met onze smartphone. Zo goed als iedereen - zowel jong als oud - is het erover eens dat de smartphone ons leven gemakkelijker en comfortabeler maakt. Maar misschien maakt het ons leven wel té gemakkelijk en kunnen we niet meer zonder? We worden ons steeds meer bewust van deze afhankelijkheid en het gevoel van onbehagen die het ons bezorgt in sociale relaties of als we er té veel tijd aan spenderen. Maar doen we er ook iets aan? Ja… We leggen de smartphone weg tijdens een gesprek, we zetten meldingen uit of we leggen hem buiten handbereik tijdens het autorijden of het slapen. Iedereen hanteert andere regels, maar we passen die niet altijd toe.

Vlaming gebruikt minstens 5u per dag zijn smartphone

Een gratis ticket naar mediawijsheid?

We staan niet alleen positiever ten opzichte van digitale media, maar we voelen ons ook steeds vaardiger om ermee om te gaan. We vinden dat technologie ons leven makkelijker en comfortabeler maakt. Ook steeds meer 65+ zijn enthousiast en digitaal vaardig. 

De Digimeter toont meteen ook aan dat nog heel wat mensen worstelen met digitale toepassingen. Zoals we verwachten liggen deze cijfers hoger voor ouderen. Maar vergis je niet! De onzekerheid over hoe ze moeten omgaan met digitale technologie stijgt bij de jongste leeftijdsgroepen. Ondanks dat we verwachten dat zij het meest nieuwe digitale media gebruiken en er dus ook vaardiger in zijn. Gaat de digitale snelheidstrein té rap? En vormt dit meteen ook de grootste uitdagingen voor de toekomstige generatie? Moeten we hier waken voor een nieuwe digitale kloof?

Is onbekend ook onbemind?

Gaat de technologie zo snel dat niemand nog mee is? Daar lijkt het soms wel op. We hebben doorgaans wel al van de nieuwe technologieën of toepassingen gehoord en weten wat ze inhouden. Maar er is een groot verschil in kennis en gebruiken.

• 53% weet wat AI inhoudt
• 20% gebruikt het bewust

Of is de meerwaarde misschien niet zo groot ? Of kunnen we misschien zeggen dat velen het gebruiken, maar zich niet bewust zijn dat het AI toepassingen zijn?

Meer mediawijsheid, minder wantrouwen

We voelen ons met zijn allen mediawijzer en volgens onderzoek zou deze toename aan kennis ook moeten zorgen voor minder wantrouwen. De waarheid ligt ergens in het midden.

Eén op de tien Vlamingen zegt technologie niet te vertrouwen. We zouden kunnen verwachten dat dit vooral opgaat voor oudere mensen. Maar eigenlijk niet! Ook al zijn oudere mensen door hun levenswijsheid over het algemeen kritischer en sceptischer dan jongeren, toch zorgt dit niet voor meer wantrouwen tegenover digitale media.

• 62% is bezorgd over de invloed van valse nieuwsberichten op de maatschappij
• 68% raadpleegt nieuws op de websites van vertrouwde nieuwsmedia

We vertrouwen digitale media niet als het gaat over fake nieuws en privacy. Drie op vijf voelt zich bezorgd over de invloed van valse nieuwsberichten op de maatschappij en wat bedrijven doen met de data waarover beschikken. Maar waarom checken we dan niet massaal de bronnen van nieuwsberichten en de algemene voorwaarden?

• 67% heeft het gevoel weinig controle te hebben over welke persoonlijke informatie verzameld wordt
• 65% leest de algemene voorwaarden zelden of nooit

Omdat we niet denken dat dit voor onszelf een probleem is! We vinden onszelf ‘mediawijs’ genoeg om hier verstandig mee om te gaan. Maar toch neemt minder dan de helft ook effectief acties om hun persoonlijke data te beschermen.

#Beinfluenced

Laten we ons nog steeds verleiden door digitale media en zijn we hierdoor ‘blind’ voor de minder leuke effecten? Neem Instagram bijvoorbeeld, de sterkste stijger onder de sociale mediaplatformen. Die mooie foto’s en verhalen, zijn deze allemaal echt? Werden deze in beeld gezet? Gebruikt men filters? Heel veel jonge mensen hebben het gevoel niet meer te (kunnen) voldoen aan de verwachtingen die het platform of de influencers scheppen. En ook het nemen van foto’s lijkt vaak belangrijker dan te genieten van wat je aan het doen bent of waar je bent. Sociale media zijn dus niet altijd socialer.

Toch hebben de zogenaamde influencers veel invloed op ons. Meer dan de helft van de jonge bevolking (16-34 jarigen) volgt influencers op sociale media, en dit vaak op meerdere kanalen waaronder Instagram, Facebook en YouTube. 1 op 6 van de jongeren beschouwt zichzelf ook als influencer. En misschien kunnen ze deze invloed wel gebruiken om hun publiek mediawijzer te maken?

Tot slot

De Digimeter bevestigt heel wat dingen die we al weten, maar brengt ons vooral ook nog heel wat nieuwe inzichten. En dit leert ons vooral dat er nog veel is wat we niet weten over mediawijsheid. We kunnen ons bijvoorbeeld afvragen waarom meer jongeren bang zijn om nieuwe technologieën te gebruiken. Gaat het allemaal wat te snel? Zien ze de meerwaarde niet? Is zichzelf digitaal vaardig vinden wel genoeg om mediawijs te zijn? Of overschatten degene die niet of weinig mediawijs zijn vaak hun eigen competenties? Hopelijk van niet! Maar het lijkt logisch: eens mediawijzer, begin je pas te beseffen wat je nog niet weet.

Jij kunt alvast aan de slag met onze 5 tips voor meer mediawijsheid! 

Wil je meer weten over Digimeter?
Lees hier onze samenvatting
Download hier het volledige rapport