Mediawijs.be

Sociaalnetwerksites zorgden voor een ommekeer in de evolutie van romantische relaties. De drempel om online contactgegevens te vragen, iemand aan te spreken of te flirten is lager, want het is minder direct. In dit hoofdstuk diepen we de invloed uit van elektronische communicatie tijdens alle stadia van een romantische relatie.

De rol van sociaalnetwerksites bij relatievorming

Het meeste wetenschappelijk onderzoek naar relatievorming focust zich op Facebook omdat dit wereldwijd de grootste sociaalnetwerksite is, maar de resultaten zijn ook relevant voor andere sociaalnetwerksites. 

Contact leggen op SNS is makkelijker dan in 'real life'

Een Amerikaanse studie stelt vast dat Facebook een soort telefoonfunctie heeft in het beginstadium van een relatie, waarbij het vragen naar een telefoonnummer vervangen wordt door een verzoek om elkaars Facebook-vriend te worden. Online een blauwtje lopen is informeler en minder pijnlijk dan bij een fysieke ontmoeting. Het medium biedt vele interactiemogelijkheden, zodat potentiële partners de nodige tijd krijgen om elkaar op een ontspannen manier te leren kennen, en ze hebben het gevoel dat het een makkelijker manier is om nieuwe relaties aan te knopen.

Catfish

Het gevaar in sociaalnetwerkcontacten schuilt erin dat mensen verliefd worden op een persoon die helemaal niet bestaat, omdat die foutieve informatie over zichzelf en/of foto’s van iemand anders heeft gepost. De documentairefilm ‘Catfish’ bezorgde dit fenomeen internationale bekendheid en werd de basis voor een gelijknamige reality-reeks, waarin deelnemers worden geholpen om de ‘echtheid’ van hun sociaalnetwerkrelatie te checken.

Functioneren sociaalnetwerksites als ‘datingsites’?

Wie verliefd is, is nieuwsgierig naar het karakter, de levensstijl en misschien ook naar het verleden van de ander om te evalueren of er een goede ‘match’ is. In het echte leven komen er dan tal van afspraakjes aan te pas, terwijl sociaalnetwerksites informatie over hobby’s, interesses, vriendenkring centraliseren en onthullen in persoonlijke profielpagina’s of de lijsten ‘gemeenschappelijke vrienden’ die snel en eenvoudig te raadplegen zijn.

Eerst verliefd op een foto?

Onderzoek wees uit dat deelnemers vooral interesse hadden in foto’s/beelden van potentiële partners, en wanneer bekenden van de vriend(in) deze uploadden, gingen ze ervan uit dat de informatie eerlijk en minder gemanipuleerd was.

Cybervriendschap

Net als bij het tot stand komen van een romantische relatie, spelen Facebook en andere sociaalnetwerksites een belangrijke rol bij de informatie-uitwisseling tussen mensen die gewoon elkaars vriend willen worden en  blijven. Dit kan leiden tot verder contact en stof tot conversatie bieden in het echte leven.

Het aangeven van de relatiestatus op sociaalnetwerksites

Sociaalnetwerksite-gebruikers kunnen aan hun vrienden- en kennissenkring hun relatiestatus te kennen geven. Op Facebook kan dit door de status ‘in een relatie’ aan te vinken via een link naar de profielpagina van de partner, waarop vrienden en kennissen kunnen reageren. Zo’n officiële aankondiging staat bekend als ‘Facebook Official’. Via dezelfde functie kan je een verloving of huwelijk aankondigen, de beëindiging van je relatie,  je ‘single’-status of een ‘het is ingewikkeld’-status aangeven.

Mannen en vrouwen interpreteren ‘Facebook Official’ heel verschillend

Volgens een recente studie zou voor vrouwen de ‘Facebook Official’-status betekenen dat hun relatie exclusief is, een lange-termijn-stabiliteit inhoudt, en dat beide partners niet langer met anderen zouden ‘daten’. Blijkbaar interpreteerden de meeste (jongvolwassen) mannen de ‘Facebook-Official’-status heel wat losser! Dit interpretatieverschil zou dus relatieconflicten en ontevredenheid kunnen veroorzaken.

Het gebruik van sociaalnetwerksites tijdens de relatie

Facebookberichten als publieke tekenen van affectie

Via Facebook kunnen stellen hun relatiestatus aan hun kennissenkring bekendmaken, maar ook publieke affectie aan elkaar tonen. Amoureuze berichtjes, foto’s enz. op elkaars profielpagina zijn dan voor het hele netwerk zichtbaar. Verkennende studies onderzoeken kansen en risico’s hiervan.

Facebookgebruik en relatietevredenheid

Diverse studies suggereren een verband tussen het publiceren van gezamenlijke profielfoto’s en een sterker gevoel van tevredenheid en verbondenheid tussen de partners in een relatie.

Relaties onder druk door sociaalnetwerksites

Sommige sociaalnetwerkgebruikers in een relatie krijgen het gevoel dat ze aan de verwachtingen van de buitenwereld moeten voldoen door publieke affectie te tonen, en ervaren dit als stresserend. Dit kan tot spanningen binnen de relatie leiden. Anderzijds kan hun relatiestatus andere Facebookgebruikers jaloers maken.

Cyber-relationeel geweld

Relationeel geweld beperkt zich niet tot de wereld van volwassenen. Traditioneel uit zich dit als fysiek, emotioneel of seksueel geweld en dwang, maar online en via mobiele telefoons bieden technologische hulpmiddelen nieuwe mogelijkheden  om op elk moment slachtoffers te misbruiken, te controleren en lastig te vallen, en ze bovendien publiek te kijk te stellen. Relationeel geweld bij tieners wordt ook geassocieerd met depressie, psychologische problemen, zelfmoordgedachten en alcohol- en druggebruik. Online relationeel misbruik vertoont een aantal gelijkenissen met cyberpesten. Uit interviews met slachtoffers komen zes verschillende manieren naar voren waarbij technologie een rol kan spelen in relationeel geweld bij adolescenten:

• Ruzie maken: online ruziën is niet rechtstreeks gerelateerd aan relationeel misbruik, maar kan bij een ontmoeting resulteren in fysiek geweld.  
• Controleren van de activiteiten:  slachtoffers worden vooral lastig gevallen wanneer ze met iemand anders op stap zijn. Ze worden gebeld, hun voicemail- of sms-berichten worden gecontroleerd enz..
• Emotionele of verbale agressie: de dader beledigt of bedreigt zijn slachtoffer via voicemail- of sms-berichten, en kan zijn agressie ook uiten op publieke websites.
• Hulp zoeken tijdens partnergeweld: tijdens een gewelddadige partnerconfrontatie bellen de slachtoffers meestal politie of hulpdiensten.
• Zich distantiëren van de misbruikende partner: slachtoffers reageren vaak niet op telefoontjes van de partner of bellen zelf of sturen een berichtje om de relatie te beëindigen. Ze proberen elk contact moeilijk te maken door gegevens of profielen te verwijderen of software te blokkeren.
• Opnieuw contact opnemen met de partner na een gewelddadige confrontatie of het einde van de relatie: daders van relationeel geweld proberen via telefoonberichten, sms’jes, e-mail of instant messaging hun excuses te maken, willen ‘vrienden’ blijven of smeken de relatie opnieuw te starten.  

Amerikaans onderzoek wijst uit dat een vierde jongeren te maken krijgt met cyber-relationeel geweld, en de helft ervan is ook slachtoffer van fysiek geweld en psychologisch misbruik. Meisjes wreken zich eerder door dreigende sms’jes te sturen of het sociaal netwerkprofiel van de partner te misbruiken, terwijl jongens zich toeleggen op elektronisch misbruik, offline psychologisch misbruik en seksuele dwang.

Het is belangrijk dat ouders en opvoeders met jongeren bespreken hoe technologie romantische relaties beïnvloedt, hoe partners elektronische communicatiemiddelen negatief en agressief kunnen uitbuiten, waar de grenzen liggen en wat ze kunnen doen als ze onder druk van elektronische agressievormen komen te staan. Hulpverleners kunnen uitleggen hoe misbruikte jongeren zich kunnen beschermen en onderzoeken of er ook niet-elektronisch partnergeweld is gebruikt. Opgeslagen berichten kunnen als bewijsmateriaal dienen. Scholen dienen ouders en leraren te informeren over de diverse vormen partnergeweld en over waarschuwingssignalen.

Jaloezie op Facebook

Zoveel contacten met onbekenden

Op sociaalnetwerksites zijn het sociale milieu en de contacten van de partner open en bloot zichtbaar, en wordt de stroom aan interacties soms als bedreigend ervaren. Voor onzekere partners kan dit een grond zijn voor jaloezie en achterdocht.

De partner monitoren houdt verband met jaloezie

Een partner controleren via sociale media valt minder op en wordt minder als grensoverschrijdend beschouwd dan bijvoorbeeld iemands post of agenda checken. Onderzoek onthult dat vooral vrouwen en deelnemers met een jaloerse ingesteldheid vaak informatie op de Facebook-pagina van de partner raadplegen. Ook blijkt er een mogelijk verband tussen de doorgebrachte tijd op sociaalnetwerksites en jaloeziegevoelens. Dwangmatig en overdadig gebruik van Facebook of het “bewaken” van de partner kan jaloezie in de hand werken en tot relatieproblemen leiden.

Algemeen gezien zouden sociaalnetwerksite-gebruikers meer geluk dan jaloezie ervaren door de online activiteiten van hun partner.

Oude herinneringen kunnen jaloezie veroorzaken

Zolang een lid ze niet verwijdert, blijven beelden en informatie uit vorige relaties op zijn Facebook-profiel staan, wat spanningen en jaloezie bij een nieuwe partner kan veroorzaken.

Sociaalnetwerksites na een relatiebreuk

Iedereen weet dat je uit elkaar gaat

Tenzij gebruikers hun privacy-instellingen aanpassen, worden alle contactpersonen na de statusaanpassing te zien dat een relatie beëindigd is, en kunnen ze via de commentaarfunctie openlijk partij kiezen.

Het monitoren van de ex-partner

In het “echte leven” verliezen ex-partners meestal verder contact na een relatiebreuk en komen ze weinig te weten over elkaars nieuwe relatie. Op sociaalnetwerksites kunnen ze echter makkelijk ”vrienden” blijven en elkaars activiteiten blijven volgen of elkaar openlijk aanvallen.

Diverse studies tonen aan dat, naargelang regio en leeftijdsgroep, 30 tot 80% sociaalnetwerksite-gebruikers wel eens informatie opzoekt over ex-partners. “Gedumpte” partners, die zich onzeker voelen over de reden waarom de relatie werd stopgezet, zouden dit zelfs meer doen en ook informatie opzoeken over mogelijke nieuwe partners van hun ex.

Blootstelling aan beelden bemoeilijkt persoonlijke groei

Het is niet leuk geconfronteerd te worden met beelden en informatie over ex-partners op Facebook. Mensen kunnen er stress of negatieve gevoelens aan overhouden of opnieuw naar de ex-partner verlangen, en het bemoeilijkt hun persoonlijke groei. De beste remedie is zowel online als offline blootstelling aan informatie over de ex-partner te vermijden.

Het online provoceren en lastigvallen van een ex-partner

Sommige ex-partners gaan veel verder dan elkaars profielen “bewaken” en kunnen de ander online het leven behoorlijk zuur maken.

De eerste toegepaste manier is ‘verborgen provocatie’ waarbij spottende of kwetsende berichten gepost worden, of berichten met de bedoeling opnieuw een relatie te starten.

De tweede manier, ‘publiek lastigvallen’, door bijvoorbeeld de status te veranderen of compromitterende foto’s te posten, komt gelukkig minder voor. Mensen passen deze tactiek toe om hun ex-partner jaloers te maken.

‘Stoom aflaten’ is een derde vorm die regelmatig voorkomt. Negatieve of hatelijke commentaar schrijven over de ex-partner of diens nieuwe relatie lucht blijkbaar op. Eventuele gevolgen van dergelijke kwetsende online communicatie moeten nog beter onderzocht worden.

Datingwebsites

Online datingsites blijken in opmars, want hun grote voordeel tegenover sociaalnetwerksites is dat ze een ‘matching’ dienst aanbieden, en al dan niet tegen betaling partners aan elkaar voorstellen op basis van kenmerken en interesses. Officieel is het gebruik ervan nog niet toegestaan aan jongeren onder de achttien jaar.

Tips voor verantwoord gebruik van sociaalnetwerksites in een relatie

• Denk aan jouw online reputatie! Maak een eerlijk en aantrekkelijk profiel, dat overeenkomt met wie je vandaag bent.
• Wat zal je doen met foto’s en berichten uit vorige relaties? Bespreek met je nieuwe partner hoe je met dit ‘archiefmateriaal’ omgaat. Misschien kan je bepaalde beelden en berichten verwijderen of verbergen om jaloezie en spanningen te vermijden.
• Controle: Probeer je partner te vertrouwen, beperk de toegang tot elkaars profiel en schenk geen aandacht aan interacties met anderen. Onzekere persoonlijkheden met een laag zelfbeeld zouden hun partner dwangmatig kunnen controleren, wat uiteindelijk spanningen zal geven.
• Publieke relatiestatus: Denk goed na over de impact van ‘Facebook Official’ te zijn, en zet die stap enkel als het voor beide partners even betekenisvol is. Bij een eventuele breuk is het misschien zinvol om je relatiestatus op tijd privé te maken.  
• Na de breuk: Een relatie beëindigen is dikwijls pijnlijk, en soms is het beter elkaar dan uit de weg te gaan, ook op sociaalnetwerksites…
• Blijf hoffelijk na een breuk en behandel elkaar ook online met respect: Maak elkaar niet jaloers, kwets elkaar niet, zeker niet publiek of publiceer geen intieme informatie.

Dit artikel is gebaseerd op werk van Joris Van Ouytsel en Michel Walrave (MIOS, UA) en geschreven door Myriam Van den Putte in opdracht van Mediawijs.be. Lees hierover meer in het boek 'Mediawijs Online' uitgegeven door Lannoo Campus (voorjaar 2014).