Mediawijs.be

De voorbije jaren groeide de aandacht naar het fenomeen van cyberpesten bij jongeren, zowel in wetenschappelijke literatuur als in populaire media. Cyberpesten op het werk daarentegen bleef grotendeels onderbelicht.

Pestgedrag komt echter niet alleen voor in de schoolcontext en kan erg negatieve gevolgen kan hebben voor de werknemers. Bovendien heeft dit geleid tot het invoeren van een nieuwe wetgeving rond pesten op het werk (de wet van 28 februari 2014). Met het opkomen van nieuwe media op het werk, beperkt pestgedrag zich echter niet meer tot de fysieke omgeving. Een nieuwe vorm van pesten doet zijn intrede: het cyberpesten.

Wat is cyberpesten op het werk?

Cyberpesten op het werk is elk negatief gedrag dat gesteld wordt doormiddel van elektronische communicatie en ontstaan is vanuit de werkcontext. Wanneer dit soort gedrag plaatsvindt buiten de werkuren, wordt het nog steeds beschouwd als cyberpesten op het werk indien de dader gekend is vanuit de werkcontext (bv. collega, leidinggevende, ondergeschikte, klant, leerling of patiënt). Een aantal voorbeelden van dit negatief gedrag zijn: iemand online uitschelden en bedreigen, iemand zijn werkmails opzettelijk negeren en online iemand zijn persoonlijke informatie stelen en/of delen. In de meeste gevallen moet dit negatief gedrag herhaaldelijk (bv. wekelijks) en gedurende een langere periode voorkomen (bv. 6 maanden) alvorens het als cyberpesten kan beschouwd worden. Wanneer echter het gedrag een serieuze inbreuk vormt in het privéleven van een individu, kan in sommige gevallen een éénmalige handeling volstaan om te spreken van cyberpesten. Dit is bijvoorbeeld het geval wanneer persoonlijke informatie online wordt gestolen en/of gedeeld. In dit geval kan het gedrag, dat slechts éénmalig gesteld is door de dader, blootgesteld worden aan een groot online publiek. Het stellen van deze éénmalige actie kan bijgevolg enorm bedreigend en schadelijk zijn voor het slachtoffer in kwestie. 

Hoe vaak komt het voor?

Op dit moment is nog niet veel geweten rond hoe vaak online pesten op het werk voorkomt. Volgens een eerste studie, uitgevoerd binnen 6 Vlaamse organisaties uit verschillende sectoren, is het percentage van werknemers die online worden gepest ongeveer 3%. Het percentage mensen die aangegeven zelf cyberpestgedragingen gesteld te hebben bedraagt ongeveer 1%. In het algemeen liggen deze percentages lager dan de percentages van ‘offline’ pesten, die in België schommelen rond een waarde van 8%. Een terugkomende vaststelling is dat online en offline pesten vaak samen voorkomen. Verder blijken mensen geen duidelijke dader- of slachtofferrol op te nemen, maar is cyberpesten vaak wederkerig. Dit wil zeggen dat de meeste mensen die cyberpesten ooit al slachtoffer geweest zijn van online pesten en omgekeerd.

Waarom gebeurt het?

Cyberpesten op het werk heeft verschillende oorzaken. Eén van de belangrijkste oorzaken is een stressvolle werkomgeving. Dit is een omgeving waarin:

• werknemers veel werkdruk ervaren, conflicterende taken moeten uitvoeren of weinig duidelijkheid hebben over hun taken;
• de leidinggevende autoritair is en alleen gefocust is op de taken;
• er veel conflicten zijn tussen collega’s;
• werknemers veel jobonzekerheid ervaren;
• er organisatieveranderingen plaatsvinden.

Negatieve emoties spelen hier mogelijk een verklarende rol. Wanneer mensen in een stressvolle werkomgeving terecht komen, ervaren ze heel wat negatieve emoties. Deze kunnen (a) ofwel online geventileerd worden in de vorm van cyberpesten (b) of ertoe leiden dat iemand die zich op dat moment slecht voelt, gezien wordt als een makkelijk slachtoffer voor online pesterijen.

Wat zijn de gevolgen?

Ondanks het laag voorkomen mag dit fenomeen niet onderschat worden. Cyberpesten heeft heel wat negatieve gevolgen, niet alleen voor de slachtoffers van dit gedrag, maar ook voor de organisaties. Cyberpesten zorgt voor emotionele (bv. depressie) en fysieke problemen (bv. slapeloosheid) bij de slachtoffers van dit gedrag. Verder leidt cyberpesten ook tot een lagere jobtevredenheid. Dit allemaal leidt tot een energie- en productiviteitsverlies, wat erg kostelijk is voor de organisaties.

Meer weten?

Ivana Vranjes is geaffilieerd met de Arbeids-, Organisatie- en Personeelspsychologie (KU Leuven) en de Onderzoeksgroep Work and Organisation Studies (WOS Bxl). Haar onderzoek vond plaats van 2014-2016 en gebeurde door middel van een vragenlijst, afgenomen bij 3000 mensen uit 6 verschillende organisaties uit de publieke en private sector. 

Enkele referenties:

Vranjes, I., Baillien, E., Vandebosch, Erreygers, De Witte, H. (2016). The virtual reality of emotions in the workplace: how emotions impact workplace cyberbullying. International Conference on Workplace Bullying and Harassment.Auckland, New Zealand, 19-22 April 2016.

Vranjes, I., Baillien, E., Vandebosch, H., Erreygers, S., De Witte, H. (2016). Do emotions instigate negative online behavior? Introducing and testing the Emotion Reaction model of workplace cyberbullying. The European Academy of Occupational Health Psychology. Athens, Greece, 11-13 April 2016.