Mediawijs.be

De Studiedienst-Gezinsbond bevroeg in het voorjaar van 2016 1015 gezinnen. Op basis van de alarmerende signalen van hun achterban, hadden ze al eerder het beeld dat het niet zo goed gesteld is met de digitale vaardigheden van de Vlaamse gezinnen. De resultaten van de bevraging vinden ze nog veel verontrustender dan verwacht. De overheid en bedrijven digitaliseren namelijk sneller dan de gezinnen:

• 40% kan niet overweg met tax-on-web,
• 50% niet met online formulieren voor sociale uitkeringen en
• in bijna de helft van de gezinnen kan niemand facturen verwerken en betalen met online systemen.

86% van de Belgen* heeft toegang tot een computer en internet. De digitale kloof ligt steeds minder tussen wie wel en wie geen computer en internetaansluiting heeft, maar verschuift naar wie er wel en niet mee kan werken. Zo kan

• 1 op 3 Belgen niet met tekstverwerker werken,
• 1 op 5 geen e-mails ontvangen of versturen en
• 1 op 7 niet surfen op het internet.

Een gebrek aan digitale vaardigheden legt een hypotheek op financiële zelfredzaamheid: bijna 1 op 2 Belgen kan niet uit de voeten met Paypal, Doccle, Ogone of Zoomit. Het online invullen van overheidsformulieren voor sociale uitkeringen is eveneens voor de helft van de Belgen een brug te ver.

Digitale ongeletterdheid start met onvoldoende of geen computervaardigheden. Dit is sowieso het geval voor 14% van de Belgen die geen toegang heeft tot een computer of het internet. Maar ook heel wat mensen die dat wel hebben beschikken over beperkte digitale vaardigheden. Zo kan 80% van de mensen zonder computer niet werken met Word, Excel of e-mails, en dat zijn niet persé kansarme of oude mensen maar ook 1 op 4 Belgen jonger dan 54 jaar en 1 op 5 'hoger opgeleiden'. In het Zuiden van het land beschikt 1 op 2 over beperkte computervaardigheden en in het Noorden 1 op 3.

Veel en verschillende digitale kloven

Ook de internetvaardigheden van veel Belgen moeten niet worden overschat.

• 1 op 5 Belgen kan geen e-mails sturen of ontvangen of informatie op het internet zoeken en vinden.
• Online nieuwssites lezen is voor 1 op 4 een probleem en 1 op 3 kan de dienstregeling van het openbaar vervoer niet online raadplegen.
• 1 op 2 kan online geen betalingen doen.

De zogenaamde digitale kloof van de tweede generatie (mensen die wel over internet beschikken maar het onvoldoende kunnen of willen gebruiken) treft vooral vrouwen, ouderen en gezinnen zonder kinderen.

Ontoereikende internetvaardigheden maken mensen bovendien meer kwetsbaar voor internetfraude.

• Een op twee Belgen (49%) kan persoonlijke gegevens niet beveiligen tegen internetcriminelen.
• Een virusscan installeren blijkt al even moeilijk (46%) en
• een virus detecteren en verwijderen nog moelijker (53%).
• Opvallend is dat vrouwen telkens aanzienlijk slechter scoren dan mannen.

Financieel kwetsbare gezinnen

Een gebrek aan digitale vaardigheden treft gezinnen vooral in de portemonnee.

• In 1 op 4 gezinnen kan niemand betalen met een debet- of kredietkaart en
• in 1 op 5 kan niemand een online overschrijving doen.
• Bijna 1 op 2 gezinnen kunnen geen facturen verwerken of betalen met onlinesystemen zoals PayPal, Ogone, Zoomit of Doccle.
• Ook in de 1 op 3 gezinnen waar wel iemand over de nodige digitale financiële vaardigheden beschikt, is 20% hulpeloos na het wegvallen door overlijden of scheiding van deze persoon.

Terwijl de overheid resoluut de weg van digitalisering inslaat, hinken de burgers achterop: ruim 1 op 3 Belgische gezinnen (40%) slaagt er niet in om zijn belastingen online in te vullen via tax-on-web. Ook online formulieren invullen om bepaalde sociale uitkeringen te krijgen, lukt velen niet. Vooral zij die deze uitkeringen het meest nodig hebben: 38% van de lagere sociale klasse in vergelijking met 16% uit de hogere sociale klasse. Van de gezinnen met kinderen geeft 13% aan dit online niet te kunnen.

*Studie door telefonische interviews bij een representatieve steekproef van 1.015 Belgen door Market Probe in opdracht van de Gezinsbond, in samenwerking met de sensibiliseringscampagne "Mijn factuur, Mijn keuze" die het respecteren van vrije keuze tussen papieren en digitale facturen en administratieve documenten wil waarborgen.