Mediawijs.be

Bibliotheken hebben de opdracht in te spelen op evoluties in de gedigitaliseerde samenleving. Dat betekent ook de gebruikers laten kennismaken met de mogelijkheden en het gebruik van de tablet. Voor het bibliotheekpersoneel is dit een uitdaging op verschillende niveaus. Zij hebben vaak dezelfde vragen en drempels met betrekking tot nieuwe media als de gebruiker die zij wegwijs willen maken. Bovendien hebben bibliotheekmedewerkers ook nood aan ondersteuning voor de implementatie van tablets binnen de bibliotheeksetting, zoals het gebruik in het kader van de publiekswerking.

Met het project MO6, dat plaatsvindt in de bibliotheken van 3 regio’s in Vlaams-Brabant, wordt het bibliotheekpersoneel opgeleid door LINC vzw om met de tablet te experimenteren in de specifieke bibliotheekwerking. 

Tablets in de bib?

Tablets duiken vandaag overal op; in het straatbeeld, op school, in musea, winkels en bedrijven en natuurlijk thuis op de bank. Van de bibliotheken wordt verwacht dat zij deze evolutie volgen en voor hun publiek tablets ter beschikking stellen, ondersteuning bieden in het gebruik ervan en de uitleen van e-boeken verzorgen (zie proefproject ‘E-boeken in de bib’ van Bibnet) . Bovendien biedt de tablet heel wat mogelijkheden voor de publiekswerking, zoals interactieve rondleidingen.

Het is voor de bibliotheekmedewerkers echter, net zoals voor de reguliere gebruiker, niet zo vanzelfsprekend om met zo’n toestel aan de slag te gaan. Ook zij hebben vragen en kampen met drempels: ‘Dit is opnieuw iets nieuws dat we moeten leren gebruiken.’ ‘Het lijkt op een computer, maar werkt toch anders.’ ‘Al die apps, welke moet je nu gebruiken?’ ‘Hoe los je problemen op?’. Bovendien is het in tijden van besparingen niet eenvoudig om gemeentebesturen te overtuigen om te investeren in de aankoop van tablets. 

Project MO6

In 2012 gingen de bibliotheken in de regio Hageland in Vlaams-Brabant een samenwerking aan met LINC vzw om het project MO6 - een kwinkslag naar Mozes met zijn stenen tafelen - op te starten. Dit project kwam tot stand met de steun van de provincie Vlaams-Brabant.

Het concept van dit project omvat 3 grote sporen: 

• een samenaankoop van tablets organiseren
• de bibliotheekmedewerkers vormingen aanbieden om vertrouwd te raken met het gebruik van de tablet 
• via opdrachten en kleinere projecten uitzoeken op welke manier de tablet nuttig kan zijn in de interne en de publiekswerking van de bibliotheek om op het einde van het project de resultaten hiervan te bundelen

LINC vzw verzorgde de samenaankoop van de tablets, waarbij voor elke bibliotheek een tabletpakket werd aangekocht. De bibliotheekmedewerkers gingen hier meteen mee aan de slag tijdens de eerste vorming om de basisvaardigheden aan te leren. Vervolgens kregen de bibliotheekmedewerkers even de tijd om vertrouwd te geraken met het toestel. In een tweede fase volgden de bibliotheekmedewerkers een aantal specifieke vormingen over interessante toepassingen binnen de publiekwerking en over praktische apps om de interne werking te vereenvoudigen of te optimaliseren. Vervolgens werden de deelnemers ‘uitgedaagd’ om tegen een vooropgestelde deadline aan de slag te gaan met de vergaarde kennis uit de klassikale opleiding. Via een online platform kunnen de bibliotheekmedewerkers ervaringen uitwisselen, vragen stellen en informatie terugvinden.

Ter illustratie, de eerste uitdaging in de regio Hageland luidde: maak een virtuele rondleiding voor bezoekers n.a.v. De Bibliotheekweek.

Als tweede uitdaging werd er ingezet op interne werking en werden de bibliotheken verzocht om hun jaarrapport op de iPad te maken.

Dankzij deze formule van uitdagingen gaan de bibliotheken ook meer op eigen initiatief aan de slag met de iPad. De bibliotheek van Boutersem installeerde een systeem dat de bibliotheekcatalogus verbindt met de iPad: bezoekers die een vraag stellen, zien vanaf nu het antwoord op de iPad verschijnen en kunnen deze meenemen naar het rek. In Diest werden op de tablet verschillende video’s gecreëerd n.a.v. de Jeugdboekenweek en de bibliotheek demonstreert deze telkens bij internetintroducties voor hun bezoekers. Raadpleeg het resultaat op de website: diest.bibliotheek.be. Ook in Boutersem wordt bij lezingen en vormingen van zowel interne medewerkers als externe sprekers telkens de iPad ingezet als presentatiemiddel. Tot slot gebruiken meerdere bibliotheken vanaf nu de tablet om beeldmateriaal (foto’s en video’s) te creëren en om verslagen te maken.

Verschillende deelnemers aan het project hebben trouwens al een tablet voor privégebruik aangeschaft.

Partners in crime

De bibliotheekregio en LINC vzw sloegen niet toevallig de handen in elkaar voor dit project. De combinatie van digitale technologie en de specifieke bibliotheekwerking maakte deze samenwerking een logische keuze. Het ‘digitale team’ van LINC vzw maakte zelf reeds gebruik van de tablet en kan bouwen op heel wat ervaring met het uitwerken van opleidingen. Dankzij verschillende projecten samen met bibliotheken (voorleespunten zoals Alfapret en Leesfoor) en de ondersteuning van bibliotheken bij de campagne ‘Digitale Week’, was de bibliotheekcontext ook geen onbekend terrein.

In een projectgroep, met de LINC-medewerker, vertegenwoordigers van de bibliotheekregio en een SBB-medewerker van de provincie, worden ideeën afgetoetst en ervaringen uitgewisseld om tot een gevarieerd en op maat gemaakt opleidingsaanbod te komen.

Uitbreiding en evolutie project

Ondertussen zijn er ook in de regio’s Leuven en Noorderrand MO6-projecten van start gegaan, volgens hetzelfde concept, maar rekening houdend met lessen geleerd uit het piloottraject. Dankzij regelmatige evaluaties en projectvergaderingen werden drie verbeterpunten zichtbaar naargelang het project vorderde: (1) motivatie en tijdsbesteding, (2) samenwerking en uitwisseling en (3) leersnelheden.

Ten eerste werd de projectduur beperkt tot  2 jaar, anders dan het 3-jarig project in Hageland. Op die manier worden de deelnemende bibliotheken sneller gestimuleerd om binnen de eigen werking een klein tabletproject uit te werken. Qua timing is het koppelen van deze opdrachten aan een relevante campagne als de Bibliotheekweek een succesfactor gebleken. In nieuwe regio’s start het project vanuit een meer oplossingsgerichte invalshoek, namelijk: ‘Welke problemen in de dagelijkse werking van een bibliotheek kan je oplossen met een tablet?’ Door in te zoomen op het nut van een tablet en andere technologische vernieuwingen, creëren we een extra motivatie voor de deelnemers, het gebruik ervan kan namelijk hun dagelijks werk vereenvoudigen. Deelnemers worden op die manier ook aangemoedigd om uitdagingen in hun werking te bekijken vanuit een nieuw perspectief en samen na te denken over creatieve oplossingen.

Een tweede factor die uit de evaluaties naar voren kwam en noodzakelijk is voor een goed verloop van het traject is samenwerking en uitwisseling tussen de deelnemers. In de toekomst werken bibliotheken in de regio’s idealiter samen aan een gezamenlijk tabletproject voor het brede publiek. Een uitwisselsysteem binnen de regio kan het gebrek aan tablets (wanneer deze gelijktijdig beschikbaar moeten zijn tijdens campagnes) opvangen. Ook het online kennisuitwisselingsplatform verdient bijkomende aandacht. De bedoeling van dergelijke platformen is om naast bijeenkomsten en opleidingen extra ondersteuning te bieden. Deelnemers worden er gestimuleerd om op eigen initiatief interessante applicaties en toepassingen uit te testen in hun werkomgeving en hun kennis onderling uit te wisselen. In de volgende projectjaren zal het gebruik van dit platform verder worden gestimuleerd door nog meer de nadruk te leggen op uitwisseling van ervaring. Dit gebeurt bijvoorbeeld d.m.v. het vragen naar ‘favoriete applicaties’ en het koppelen van opdrachten aan het platform, waardoor deelnemers hun tussentijdse vooruitgang en resultaten kunnen delen en bekijken.

Ten slotte is uit de evaluaties gebleken dat de bibliotheken en hun medewerkers het project op verschillende snelheden volgen. Terwijl de ene medewerker gretig de tablet en diens mogelijkheden wil ontdekken, vindt een andere medewerker de tablet net moeilijk en beangstigend. Het is nu de uitdaging om de verschillende snelheden op te vangen in de bestaande projecten.

In de regio Pajottenland wordt een vierde project uitgewerkt, waar van bij de start rekening wordt gehouden met die verschillende snelheden. Er wordt een basisopleidingstraject voorzien gericht op de medewerkers die weinig ervaring en affiniteit hebben met de tablet en een gevorderdentraject waar de medewerkers de kans krijgen zich te verdiepen in de mogelijkheden van het gebruik van tablets.