Dossier: Digitale inclusie, is iedereen mee?
De digitalisering gaat razendsnel. Voor steeds meer diensten kan of moet je online, of je nu je treinticket wil kopen of je belastingaangifte wil indienen. Handig, maar niet voor iedereen. Daarom moeten we met z’n allen oog hebben voor wie (nog) niet meekan met de digitale snelheidstrein, door in te zetten op digitale inclusie.
Wat is digitale inclusie?
De term ‘digitale inclusie’ of ‘e-inclusie’ verwijst naar acties en oplossingen die nodig zijn om digitale uitsluiting te voorkomen, zodat iedereen ten volle kan deelnemen aan de digitale samenleving. Daarbij werk je de 4 drempels voor digitale inclusie weg:
- Digitale toegang
Betaalbare en kwaliteitsvolle toegang tot hardware, software en internet is een basisvoorwaarde voor digitale inclusie. Er spelen verschillende factoren mee zoals kostprijs, kwaliteit, onderhoud en hoe aangepast het is aan de context van de gebruiker. Toegang kan persoonlijk, gedeeld of openbaar zijn.
- Digitale competenties
Om met je toegang aan de slag te kunnen, heb je de nodige kennis (weten), vaardigheden (kunnen) en attitudes (houding, willen, durven) nodig, de juiste competenties dus. Dat gaat zowel over technische 'knoppenkennis', als om de digitale en mediawijze competenties om oplossingsgericht om te gaan met problemen, digitaal te creëren, kritisch om te gaan met wat binnenkomt en bewust na te denken over je eigen gedrag online.
- Netwerk en ondersteuning
In je digitale ontdekkingstocht heb je vaak een gids nodig. Een sociaal netwerk waarbij je met je digitale vragen terecht kunt, speelt daar een centrale rol in. Heb je zo’n netwerk niet zelf? Dan kan een organisatie, bibliotheek of overheidsdienst daarin een rol spelen.
- Toegankelijk digitaal design
Je kunt als individu nog zo je best doen, als bedrijven, overheden en organisaties in hun digitale toepassingen opnieuw digitale drempels inbouwen, raak je moeillijk vooruit. Wanneer je digitale diensten of toepassingen uittekent, is ‘inclusion by design' daarom essentieel. Voor heel wat websites verbonden aan de overheid geldt overigens een Europese toegankelijkheidsregel.
Waarom is digitale inclusie belangrijk?
Digitale uitsluiting kan bepaalde gevolgen met zich meebrengen. Zo gaat het vaak samen met sociale uitsluiting. Daarom verliezen we digitale inclusie beter niet uit het oog.
Wie is kwetsbaar voor digitale uitsluiting?
Er zijn verschillende indicatoren die samen bepalen of iemand digitaal uitgesloten is. Daarbij lopen sommige bevolkingsgroepen een groter risico dan andere.
Leestip
Hoe en waarom zijn digitale en sociale ongelijkheden met elkaar verweven? Lees er alles over in The Digital Disconnect.
3 veelgestelde vragen over digitale inclusie
Welke competenties heb je nodig om digitaal mee te zijn?
Digitale inclusie gaat hand in hand met mediawijsheid. Dat betekent dat je media moet kunnen gebruiken én begrijpen om digitaal mee te zijn. Iemand kan bijvoorbeeld wel een profiel aanmaken op sociale media, maar begrijpt daarom nog niet hoe gegevens worden opgeslagen en gebruikt voor andere doeleinden.
Wat betekent ‘de digitale kloof’?
Het ‘digitale kloof’-denken ziet digitale uitsluiting als een kloof tussen mensen met en zonder toegang tot digitale media en internet. Dit idee is echter achterhaald. Zo weten we vandaag dat digitale uitsluiting meer omvat dan een gebrek aan toegang alleen: ook factoren als vaardigheden, motivatie, ondersteuning en iemands persoonlijke netwerk spelen een rol bij digitale ongelijkheden.
Kan iedereen digitaal uitgesloten zijn?
Ja, iedereen is vatbaar voor digitale uitsluiting. Hoewel sociaal kwetsbare groepen meer risico lopen, zijn er zeker ook hoogopgeleiden en jongeren die digitaal achterophinken. Het is dus niet zo dat sociaal bevoordeelde groepen automatisch digitaal mee zijn. Anderzijds geldt ook dat sociale uitsluiting niet vanzelf leidt tot digitale uitsluiting.
Digitale inclusie in jouw organisatie
Ook in je eigen organisatie, stad of gemeente kan je op veel manieren werken aan digitale inclusie. Van een paar eenvoudige tips tot het uitwerken van een volledig e-inclusiebeleid: wij helpen je op weg.
Uit welke mediaprofielen bestaat je doelgroep?
Aan de slag met de mediaprofielen: 3 werkvormen
8 simpele tips om te werken aan digitale inclusie
7 bouwblokken voor een duurzaam e-inclusiebeleid
Tool: Vlaminggem: mediaangemeente op vlak van digitale inclusie
“Er is een algemene beweging om alles digitaal te doen. En da’s niet voor iedereen gemakkelijk. Het probleem is vaak niet het lezen of schrijven, maar ook informatie begrijpen en toepassen.”
– Leerkracht in Leerpunt Centrum voor Basiseducatie Gent
Digitale uitsluiting in cijfers
10% van de Belgen heeft thuis geen internetverbinding.
24% van de Belgen met een laag inkomen maakt nooit gebruik van het internet.
57% van de laaggeschoolde Belgen deed nog nooit een online aankoop.
40% van de Belgische bevolking is digitaal kwetsbaar.
5% van de kinderen in het lager onderwijs in Vlaanderen heeft thuis geen laptop, tablet of desktop.
13% van de jongeren in het secundair onderwijs in Vlaanderen gebruikte nog nooit een laptop, tablet of desktop.
Interessante onderzoeken
Barometer Digitale Inclusie (2020)
Wat zeggen de cijfers ons over digitale ongelijkheden anno 2020?
Apestaartjaren 8 (2020)
Ontdek hoe het staat met de digitale kwetsbaarheid van kinderen tussen 6 en 18 jaar.
Inspirerende projecten
Recup PC: een totaalpakket voor digitale inclusie
Wie digitaal kwetsbaar is, botst vaak op verschillende drempels die het gebruik van digitale media en internet in de weg staan. Vanuit dat idee ontstond in 2011-2012 het project Recup PC, dat inzette op digitale toegang, ondersteuning en vorming tegelijk.
De e-inclusiewerkingen van Antwerpen, Gent en Kortrijk tekenden samen de ideale Digitaal Inclusieve Wijk uit. Op dit moment testen de steden het concept in telkens 2 wijken, aan de hand van acties die aansluiten bij de digitale noden van hun bewoners.
17x digitale inclusie voor kwetsbare kinderen en jongeren
Ook kwetsbare kinderen en jongeren verdienen het om digitaal mee te kunnen. Gelukkig zijn er heel wat projecten die daar op een vernieuwende en succesvolle manier aan werken. Ontdek 17 inspirerende praktijken.
3x inspiratie uit het buitenland
Een Britse website met gratis cursussen rond digitale vaardigheden.
Een Nederlandse vereniging waar senioren terechtkunnen voor uitleg, cursussen en persoonlijke hulp.
Een initiatief van de Schotse overheid om elke burger online te krijgen.
Handige tools
Migrant Liter@cies [Opleiding]
In deze MOOC (Massive Open Online Course) ontdek je waarom het zo belangrijk is om ICT in te zetten in taalonderwijs voor migranten, en hoe je dat aanpakt.
Betternet Impact Wizard [Gids]
Hoe meet je de impact van jouw mediawijs initiatief? De Betternet Impact Wizard geeft je alles wat je nodig hebt om je meting uit te voeren.
7 bouwblokken voor een duurzaam e-inclusiebeleid [Boek]
Hoe bouw je een e-inclusiebeleid uit? Dit boek biedt een overzicht van sterke e-inclusiepraktijken en legt uit hoe je er zelf aan begint.
Waar kan je terecht voor subsidies?
Het DBSF investeert sinds 2016 jaarlijks in projecten die de digitale vaardigheden van maatschappelijk kwetsbare jongeren en (jong)volwassenen versterken. Sinds kort steunt het DBSF ook projecten die zich richten op digital excellence.
De Koning Boudewijnstichting organiseert jaarlijks projectoproepen voor verschillende doeleinden, waaronder ook het bevorderen van de digitale toegang en vaardigheden van kwetsbare groepen.
De Vlaamse overheid moedigt organisaties, bedrijven en lokale besturen aan om haar gelijkekansenbeleid mee vorm te geven via creatieve projectideeën. Het beleid bestrijdt onder meer achterstellingsmechanismen die samenhangen met thema’s als toegankelijkheid en handicaps.
Verenigingen die experimentele projecten voor de jeugd of in de jeugdsector opzetten, kunnen in aanmerking komen voor subsidies van de Vlaamse overheid. Deze subsidies gaan naar projecten die inspelen op nieuwe (digitale) behoeften bij de jeugd of nieuwe ontwikkelingen binnen de jeugdsector.
Subsidies voor bovenlokale cultuurprojecten
De projectsubsidies van de Vlaamse overheid voor bovenlokale cultuurprojecten geven culturele organisaties en jeugdorganisaties de kans om te experimenteren en door te groeien binnen hun praktijk. Ook meerjarige projecten komen in aanmerking.
Lees meer over
Gerelateerd
